Wzrost o 41% — 543 przestępstwa z nienawiści do 31 lipca 2025

Policja odnotowuje gwałtowny wzrost przestępstw motywowanych uprzedzeniami — w kilku miesiącach 2025 roku zgłoszeń przybyło o prawie połowę. Sprawdź, jakie zachowania prawnie mogą być traktowane jako przestępstwo z nienawiści, jakie przepisy wchodzą w grę i jak funkcjonuje monitoring prowadzony przez Policję.

• Policja w Twoim mieście informuje: liczba przestępstw z uprzedzeń rośnie — co to oznacza?
• Sprawdź, jakie przepisy i procedury chronią mieszkańców — Policja monitoruje i szkoli

Policja w Twoim mieście informuje: liczba przestępstw z uprzedzeń rośnie — co to oznacza?

Według danych Policji, w okresie od 1 stycznia do 31 lipca 2025 r. odnotowano 543 stwierdzone przestępstwa motywowane uprzedzeniami. Dla porównania, w analogicznym okresie 2024 r. było ich 384 — to wzrost o 159 przypadków, czyli o 41%.

W krajowym porządku prawnym nie istnieje odrębna, jednolita definicja „przestępstwa z nienawiści”, ale organy ścigania często korzystają z definicji Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) przy OBWE. W praktyce oznacza to, że za przestępstwo o takim charakterze uznaje się każdy czyn przestępczy wymierzony w ludzi lub ich mienie, gdy ofiara jest wybierana ze względu na rzeczywiste lub domniemane powiązanie z grupą wyróżnianą przez cechy takie jak: rasa, narodowość, pochodzenie etniczne, język, kolor skóry, religia, płeć, wiek, niepełnosprawność, orientacja seksualna lub podobne cechy.

„każde przestępstwo natury kryminalnej, wymierzone w ludzi i ich mienie, w wyniku którego ofiara lub inny cel przestępstwa są dobierane ze względu na ich faktyczne bądź domniemane powiązanie lub udzielanie wsparcia grupie wyróżnianej na podstawie cech charakterystycznych wspólnych dla jej członków, takich jak faktyczna lub domniemana rasa, narodowość lub pochodzenie etniczne, język, kolor skóry, religia, płeć, wiek, niepełnosprawność fizyczna lub psychiczna, orientacja seksualna lub inne podobne cechy.”

Już wytyczne Prokuratora Generalnego z 26 lutego 2014 r. wskazują, że przestępstwo z nienawiści popełnione jest wtedy, gdy sprawca działa przeciwko grupie lub osobie z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej albo z powodu bezwyznaniowości — niezależnie od formalnej kwalifikacji prawnej czynu.

Sprawdź, jakie przepisy i procedury chronią mieszkańców — Policja monitoruje i szkoli

Przestępstwa motywowane uprzedzeniami są ścigane na podstawie wielu przepisów Kodeksu karnego. Wśród przepisów, w których ustawodawca wskazał katalog cech chronionych, wymienia się m.in.: art. 117 § 1 k.k.; art. 118 k.k.; art. 118a k.k.; art. 119 § 1 k.k.; art. 126a k.k.; art. 126b k.k.; art. 133 k.k.; art. 137 § 2 k.k.; art. 194 k.k.; art. 195 k.k.; art. 196 k.k.; art. 256 k.k.; art. 255 § 1a k.k.; art. 257 k.k.

Poza tym, przestępstwa z nienawiści mogą być także ścigane przy użyciu innych przepisów, takich jak: art. 216 k.k. (znieważenie), art. 217 k.k. (naruszenie nietykalności cielesnej), art. 190 k.k. (groźby karalne), art. 191 k.k. (przemoc), art. 157 k.k. (uszkodzenie ciała), art. 158 k.k. (pobicie), art. 260 k.k. (udaremnienie lub rozpraszanie zgromadzenia), art. 282 k.k. (wymuszenie rozbójnicze), art. 280 k.k. (rozbój) czy art. 288 k.k. (zniszczenie mienia).

Należy pamiętać, że „mowa nienawiści” i hejt nie są wprost wyliczone jako odrębne przestępstwa w Kodeksie karnym, ale konkretne działania o takim charakterze mogą wypełniać znamiona przestępstw zniesławienia (art. 212 k.k.) lub znieważenia (art. 216 k.k.). Kluczowym elementem w kwalifikacji jest motywacja sprawcy — trzeba wykazać, że wybór ofiary był podyktowany uprzedzeniem wobec cech chronionych (np. rasy, religii, orientacji seksualnej, tożsamości płciowej).

Na etapie postępowania przygotowawczego istotne jest udokumentowanie, że sprawca ujawnił negatywny stosunek do danej grupy przed lub w trakcie czynu — dotyczy to zachowań werbalnych i niewerbalnych oraz intencji. W praktyce śledztwa koncentrują się na kontekście zdarzenia, sposobie użycia symboli i zamiarze sprawcy.

Od 1 stycznia 2015 r. Policja prowadzi krajowy monitoring przestępstw z nienawiści. Funkcjonuje koordynator krajowy oraz koordynatorzy w komendach wojewódzkich i Stołecznej Policji, którzy śledzą postępowania przygotowawcze. Zebrane dane są analizowane pod kątem skali zjawiska, metod działania sprawców oraz potrzeb szkoleniowych funkcjonariuszy. Postępowania te pozostają pod ścisłym nadzorem prokuratury.

Warto też odnotować regulacje wprowadzone w związku z wojną na Ukrainie: Ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. wprowadziła karalność stosowania, używania lub propagowania symboli czy nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę — przestępstwo to według art. 16 tej ustawy podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Przy ustalaniu odpowiedzialności kluczowy jest kontekst użycia symboli, zachowanie sprawcy i zamiar.

Co to oznacza dla mieszkańców? Policja prowadzi działania edukacyjne i szkoleniowe mające na celu uwrażliwianie funkcjonariuszy i społeczeństwa na różnorodność oraz zapobieganie przestępstwom motywowanym uprzedzeniami. Monitoring i analiza przypadków pomagają lepiej rozpoznać zagrożenia i dostosować reakcję służb.

Jeśli doświadczysz lub zaobserwujesz zachowanie, które może mieć motywację uprzedzeniową — zgłaszaj to na Policję. Dokumentacja zdarzenia, świadkowie i każdy dowód pomagają w ustaleniu motywacji sprawcy i właściwej kwalifikacji czynu przez organy ścigania.

BKS KGP

Na podst. Policja Jastrzębie Zdrój